Uw zoekacties: Veenraadschap der Geldersche en Stichtsche Veenen

005 Veenraadschap der Geldersche en Stichtsche Veenen ( Gemeente Veenendaal )

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Inventaris
1. Organisatie
1.2. Notulen
16-41 Veenregisters, 1546-1854
21 1586-1604, 1607-1616 aug. 6
Records 1 t/m 100
20-8-1589: folio 218
Instructie voor den cameraer van de veengenoten in de Geldersche ende Renensche veenen.
In den eersten sal den cameraer sijnen behoorlicken eedt doen in handen des scholtes van Rhenen dat hij den veengenoten in het officie van sijn cameraerschap oprecht ende getrouwelicken dienen sal.
Item sall den cameraer hebben den ontfanck van allen restanten die bij voorgaende reeckeninge gebleven sijn onbetaelt, ende mede van alsulcke nyeuwe contributiën ende andere schulden als ten tijde van sijne administratie uutgeset ofte anderssins den veengenoten bevonden sullen worden te competeren.
Ende hij sal all dese restanten, schulden ende contributiën mit alle neersticheyt ende nae zijn beste vermogen vorderen ende inne, manen ende den quaetwilligen mit recht ende justitie tot betalinge constringeren doende hemluyden altijts bij provisie namptiseren eer zij in oppositie ontfangen kunnen werden volgens d’ordonnantie daervan sijnde.

folio 218v
Item sall den cameraer uut sijne voorseide ontfanck den directeur van de gemeene wercken mit gelt furneren soo wanneer bevonden wort dat hij tot d’selve wercken eenige penningen vandoen zal hebben.
Insgelijcx sal hij furneren die kerckmeesters als sulcx tot onderhout ende reparatie van de kercke van noode zal zijn.
Oock sal hij daervan betalen alle ordinaris gagiën van de vaertmeesters ende allen andere officianten van de veengenoten voorseid.
Item alle commissie ende dachgelden van deghene die in de gemeene saecken sullen hebben gevaceert ofte enige oncosten gedaen als hem onder die hant van drie veenraden ofte doer haerluyder beveel onder de hant van haren secretaris daervan gebleecken sall sijn.
20-8-1589: VERVOLG.

folio 219
Item sal die betalinge van alle ’tgene voorseid is den cameraer in reeckeninge worden gepasseert mits daervan leverende behoorlicke quitantie.
Item ’t loon van commissarissen, greffiers, advocaten, procureurs, bodeloon, wagenhuyr ende allen anderen extraordinaris loon ende schulden hiervorens nyet gespecificeert bedragende ter somme van drie gulden ende daeronder, sal de cameraer mogen betalen ende daervan reeckeninge doen alleen bij affirmatie, ende bedragende boven die voorseide somme sall hij gehouden wesen te leveren quitantie van deghenen die betaelt werden.
Welverstaende dat hij in sulcke off andere diergelijcke extraordinaris saecken gheen betalinge en sal mogen doen excederende deselve van twyntich gulden, sonder daertoe t’ hebben ordonnantie tenminsten van drie veenraden.

folio 219v
Item den cameraer sal mitte veenraden (als hij daertoe versocht wort) chieringe ende visitatie helpen doen op die fauten ende gebreecken die in de gemeene wercken bevonden soude mogen worden ende voorts allen processen ende anderen saecken het welvaren van ’t Veen concernerende nae zijn vermogen helpen avanceren ende vorderen soe haest hem mogelick sal zijn.
Aldus geaviseert ende onderteyckent bij de veenraden der Gelresche ende Renensche veenen. Actum den twintichsten augusti anno XVCnegenendetachtich. Onderteyckent Aert van Leuwen, Floris Foeijt, Jacob Ffoeijt, Reijnnier Verem, Cornelis Cornelisz Clerck, Claes Gherritszoen Lam, ‘t merck Ghijsbert [handmerk] Gherrit Jooste.
20-8-1589: folio 220
Instructie voor den directeur van de Veengrifte ende van alle gemeene wercken die tot laste van de veengenoten van de Geldersche ende Renensche veenen ghemaeckt ende onderhouden moeten worden.
In den eersten sall den directeur zijnen eedt doen in handen van den schout van Rhenen, dat hij den veengenoten als directeur van hare gemeene wercken oprecht ende getrouwelick dienen, ende het gemeene prouffijt ende vordel altijts soecken ende voorstaen sal soo veel hem moegelick es.
Item sal scharpelick regardt nemen op alle die gebreecken in der Grifte, aen de dijcken, schutten, bruggen met alle ’tgene daeraen dependeert ende ’tselve den veenraden te kennen geeven omme daerinne te ordonneren ende te versien na behoren.
Item soo wanneer die veenraden eenige chieringe

folio 220v
ofte visitatie over die gemeene wercken sullen willen doen sall hij gehouden wesen hem daerbij te vougen omme hemluyden te verthonen die fauten die hij alreede geremedieërt heeft ofte noch te remediëren staen, ende ’tgene dat hem alsdan geordoneert sal worden voorts te doen maecken, sal hij mit alderneersticheyt ende soo haest doen vorderen als die gelegentheyt van den tijt vereysschen ende toelaten zal.
Welverstaende indien hij namaels bevondt dat eenich van dese wercken meer dan twyntich gulden soude costen die en sal hij nyet mogen doen maecken sonder eerst speciale ordonantie daertoe te ontfangen tenminsten van twee veenraden, ende die betalinge van dien te doen in presentie ende mit attestatie van den contrerolleur.
Maer oft gebuerde in nootsaecke datter eenich
20-8-1589: VERVOLG.

folio 221
werck eyschte haestelick geremedieert te sijn dat in den gevalle hij bij hem selven mit sulcken werck voorts zal mogen varen om meerder schade te schutten, mits ter eerster gelegentheyt één ofte twee van de veenraden daervan adverterende omme bij hemluyden vorder beveel ende ordonnantie daertoe gegeven te worden nae gelegentheyt des wercx.
Item sal den directeur gheen penningen mogen verstrecken aen eenige particuliere veengenoten, factoors ofte veenmeyers, die op haer eygen autoriteyt haer onderwonden hebben eenigerhande gemeene wercken te laten maecken, maer sullen alle gemeene wercken alleen uuyt den name van den directeur gemaeckt ende betaelt worden.
Waer ’t saecke datter eenige gebreecken aen bruggen, wijcken, werven ende anders staende tot laste van eenige particuliere veengenoten, bij den veenraden bevonden,

folio 221v
beschout ende beboet worden, ende d’selve ofte hare factoors ofte veenmeyers tot twee reysen door een van de vaertmeesters vermaent zijnde om sulcx te maecken ende te remediëren, ende al eevenwel daervan in gebreecke blijven, soo sal den directeur gehouden wesen ’tselve te doen maecken tot coste van denghene die daerinne gehouden is, ende drie penningen daertoe nodich te verschieten op den derden penning meer voor sijn winst.
Item alle materialen, stoffen ende instrumenten totte gemeene wercken nodich belopende boven die drie carolusgulden sal den voorseide directeur copen ende betalen in presentie van de contrerolleur, nemende van hem attestatie ende daerbeneffens quitantie van de vercopers ofte leveraers respective, dan indien de coop excedeert de somme van twyntich gulden sal hij daertoe moeten versoecken ordonnantie van twee veenraden.
20-8-1589: VERVOLG.

folio 222
Item als den directeur door het geheele jaer hem eenige leverantie wil laten doen bij de smit timmerluyden ende diergelijcken, soo zal hij eerst mit hemluyden van den prijs van het ijser, hautwerck off andere materialen die zij sullen leveren in presentie van twee veenraden accorderen, nemende daervan haerluyden attestatie ende ’tselve daernae mitte specificatie ende quitantie van ’tgene zij gelevert sullen hebben bij den contrerolleur doen onderteyckenen ende soo alsoo tot verificatie van sijne reeckeninge overbrengen.
Maer alle partijen bedragende drie gulden off daeronder sal den voorseide directeur bij hemselven mogen copen ende betalen, mits brengende alleen quitantie van de vercopers off daer vandoende reeckeninge bij affirmatie nae gelegentheyt.
Item alle wercken die op seecker besteck aengenomen worden excerende den prijs van twyntich gulden, die

folio 222v
sullen bestayt ende opgenomen worden in presentie van twee veenraden, die den directeur daer aff leveren sullen attestatie die hij mit quitantie van betalinge van den aenneemers op zijn reeckeninge overleveren zal.
Alle arbeytsloon bij dachhuyren gedaen sal den directeur betalen in bijwesen van den contrerolleur die de weeckcedulle daervan gehouden visiteren ende van de betalinge daerop gedaen attestatie geeven zal.
Item sal den directeur oock goede opsicht nemen dat het arbeytsvolck neerstich ende getrouw sij in haren arbeyt, ofte soo hij anders bevyndt ende hemluyden sulcx overwijsen can sal hij hem dat aen haer bedongen loon offcorten.
20-8-1589: VERVOLG.

folio 223
Item wordt den directeur gehauden alle twee maenden sijne blaffart ofte rolle van de wercken ende dachhuyren daer tevorens gevallen bij éen ofte twee van de veenraden ende den contrerolleur te doen visiteren ende den staet van sijn uutgeeven bij raminge uut doen teyckenen ende ’tselve den cameraer over te seynden opdat hij bijnae weten mach wat penningen hem van noode is tot vorderinge van de gemeene wercken aen de directeur te bestellen.
Item sal den directeur oock scherp regardt nemen op alle die vaertmeesters, dat zij haer officie ende dienst getrouwelick ende oprecht doen, volgende d’ instructie bij den veenraden hemluyden daervan gelevert, ende insonderheyt dat zij d’ ordonnantie opte veengenoten ende schippers ghemaeckt wel ende scherpelicken observeren ende doen observere, ofte ingevalle hij eenige faute bevynt, dat hij mitten eersten de veenraden daervan advertere omme daerinne te voorsien na behoren.

folio 223v
Item tot wat tijden den directeur bij de veenraden wordt gelicentieert sal hij gehouden wesen terstont in handen van de veenraden te leveren specificatie van alle alsulcke materialen als dan ter tijt noch onverbesicht sullen wesen, omme d’selve bij den navolgende directeur ontfangen ende ten oorbaer van de gemeente gebrocht te worden.

Aldus geadviseert ende onderteyckent bij den veenraden der Gelresche ende Renensche veenen. Actum den twintichsten augusti anno XVCnegenendetachtich onderteyckent, Floris Foeijt, Aert van Leuwen, Jacob Ffoeijt, Reijnnier Verem, Cornelis Cornelisz Clerck, Claes Gherritszoen Lam, ‘t merck Ghijsbert [handmerk], Gherrit Jooste.
20-8-1589: Instructie voor de vaertmeesters van de Geldersche ende Renensche veengenoten.
IIn den eersten sullen die vaertmeesters elcx haren eedt doen in handen van den schoudt van Rhenen, dat zijluyden

folio 225v
den veengenoten als goede ende oprechte dienaers wel ende getrouwelick dienen sulllen sonder eenige parthije, gunst off faveur te dragen, breder volgens den eedt die den voorseide officier ten versoucke van de veenraden hemluyden voorhouden sal.
IIItem sullen die voorseide vaertmeesters in ’t openen ende sluyten van de schutten ende in ’t doorlaten van de schepen ende in alle ’tgene haer officie eenichsins aengaet gehouden wesen hun elcx te reguleren volgens der veengenoten ordonantie van date den XVIIden mey anno LXIIII mitsgaders de ordonantie van de veenraden die in ’t augmenteren ende altereren van deselve opten XXIIIIen septembris anno LXXXVIII lestleden daernae gevolcht is.
IIITenware hemluyden naderhant ende geduerende den tijt van hare administratie bij eenige nyeuwe ende scriftelicke ordonantiën van de veenraden indertijt

folio 226
wesende anders belast ende bevolen mochte worden, waernae sij hun altijts gehouden zullen zijn te reguleren.
IIIIEnde of ’t gebuerden dat yemants van de veenraden, cameraer ofte directeur in ’t particulier hemluyden consenteerden ofte bevolen yetwes contrarie de voorseide ordonantiën ofte dese instructie te attenteren, nochtans en sullen zijluyden ’tselve nyet mogen doen ofte aftervolgen, tensij dat d’selve veenraet, cameraer ofte directeur hemluyden eerst een billette daervan leverden mit haer eygen handen onderteyckent, welcke bilette denselven vaertmeester die dat ontfanckt terstont gehouden sal zijn aen de veenraiden binnen Utrecht residerende over te seynden daermede hij geëxcuseert ende ontschuldicht sal wesen.
VItem sullen die voorseide vaertmeesters als sij eenige schutten open gedaen sullen hebben, elcx in ’t sijne bij sijn schut blijven staen ter tijt toe dat die
20-8-1589: VERVOLG.

folio 226v
schepen gepasseert zijn ende alsdan terstont het schut wederom toe sluyten in ’t slot.
VIItem sij en sullen die sluetelen van hare schutten noch van de peylboom nyemant mogen doen ofte beveelen om d’selve te sluyten ofte te ontsluyten op pene van vervallen te sijn van hueren dienst ende daerenboven te verbueren thien gulden soo dickwils sulcx geschiet.
VIIEnde belangende den voorseide peylboom, sal den middelste vaertmeester alle weecke twee off driemael spreecken metten bovenste vaertmeester ende accorderen samen op wat peyl men sal mogen laden ende onder hem beyden den peylboom daernae schorten.
VIIIItem den middelsten vaertmeester voorseid sal den schippers die in ’t Veen willen varen mit haer leege scheepen

folio 227
om te laden eer sij duer ’t Werffschut varen, seggen ende adverteren op wat peyl dat zij laden sullen mogen ende die bevonden worden dieper geladen te hebben beboeten volgens d’ voorseide ordonnantie.
IXItem en sal nyemants van de voorseide vaertmeesters eenige veengenoten ofte schippers mogen dienen om turff te copen ofte te vercopen.
XItem sullen die vaertmeesters gehouden wesen den cameraer alle hulp te doen in ’t manen van de schuld in ‘t arresteren van de schepen ende wat in sulcx vandoen zal zijn ende oock (is ’t noot) den schoudt van Rhenen in ’t arresteren van deselve schepen om civile saecken alle behulp ende assistentie te doen, omme d’selve te helpen sluyten, zeyl, anckeren ofte andere gereetschap aff te doen halen, sonder eenichsins daer weygerich in te sijn.
XIItem de vaertmeesters sullen in tijts den directeur van de
20-8-1589: VERVOLG.

folio 227v
Grifte adverteren van alle gebreecken die daer vallen aen schutten, bruggen, dijcken off in de Grifte om intijts geremedieërt te worden.
XIIItem oft gebuerden dat men eenige schutten ofte in de Grifte eenige wercken most maecken, sulcx dat die schepen nyet varen en mochten, zal den vaertmeester gehouden wesen den directeur te dienen voor een bedrieff ofte ander arbeyder, sonder ander loon te ontfangen dat sijn jaerlicx salaris.
XIIIItem sullen die voorseide vaertmeesters elcx haer uterste neersticheyt ende debvoir doen dat beyde de voorseide ordonantiën off ‘tgene de veenraden noch ordonneren sullen, wel ende volcomelick in alle sijnen poincten mochten worden onderhouden, ende den overtreders van dien hetsij veengenoten, schippers off anderen sonder eenige dissimulatie te beboeten ende daervan goede oprechte opteyckeninge

folio 228
te maecken ende bij gescrifte te stellen op wat dagen ende van wat saecke d’selve gevallen zijn, om t’ allen tijden als ’t noot ware daer redene aff te geeven dien ‘t behoort, ende d’selve in presentie van de contrerolleur den officier tot Rhenen over te leveren, omme bij hem geïnt ende geëxecuteert te worden.
XIIIIItem de veenraden sullen tot huere disponeren dese instructie mogen vermeerderen ofte verminderen ende den vaertmeester tot allen tijde als ’t hem gelieft affsetten, zonder dat zij eenige oorsaecke zullen loven te ontdecken, mits betalende hem sijn loon na advenant destijts dat hij in dat jaer gedient sal hebben.
Aldus geaviseert ende onderteyckent bij den veenraden der Gelresche ende Renensche veenen. Actum den twintichsten augusti anno XVCnegenendetachtich. Ende was onderteyckent Aert van Leuwen, Floris Foeijt, Jacob

folio 228v
Ffoeijt, Reijnnier Verem, Claes Gerritszoen Lam, Cornelis Cornelisz Clerck, ’t merck Ghijsbert [handmerk] Gherrit Jooste.
20-8-1589: Missive gescreven bij de veenraden t’ Utrecht aen enige geërffden van der Nuede, daermede ’t huerlieden scrijv impertinent scrijvents beantwoort werdt.
Erentfeste, vrome, wijse, seer voorsienige goede vrunden. Wij hebben uluyden scrijvens van date den IXen augusti lestleden op onsen open reeckendach alhier binnen Utrecht ontfangen, ende den inhouden van dyen geconfereert hebbende met het scrijvens van den secretaris Toll uut den name van den dijckgraeff, heemraden ende geërffdens van der Nuede aen onsluyden opten reeckendach van den

folio 229
voorleden jare achtendetachtich gesouden, bevynden d’selve bijnae te wesen van een tenuer ende derwylen het scrijvens van den voorseide dijckgraeff ende geërffdens all in augusto van denselven jare LXXXVIII op alle sijne poincten is beantwoorden, oock (soo wij vermoeyden) tot haer edele lieden goede contentemente ende genoegen, soo sijn wijluyden seer verwondert waeromme uluyden in hare privé naem ende buten die gemeene geërffdens alle deselve querelen nu wederom opnyeuws tegens ons soo heftich sijt renoverende, sonder dat ons eerst op onse voorseide antwoort eenich naerder bescheyt gegeven is. Aengaende het eligeren ende stellen van onse officianten ende dat men eenige personen uut den dienste van ’t Veen eximeren soude, sullen uluyden verstaen dat wij een yeder van de veengenoten sijne vrije stemme willen laten omme sulcke personen te kiesen als hem gelieven ende goetduncken sall, gelijck men vanoudts gewoenlick is te doen.
Indien wij yemanden bevynden in sijnen dienste ontrouwelicken te handelen, ofte sich anders te dragen als hij eedtshalven schuldich es te doen, willen
28-8-1589: VERVOLG.

folio 232v
brengen sonder eenich vertreck, ende ons dat bescheyt vertoont hebbende is hij weder mit die soldaten nae Reenen gegaen ende heeft ons scherpelick belast vanwegen sijnen hopman als dat wij het gebodt van den stadthouder zouden obediëren, ofte bij refuys van dien wist hij wat dat hij met het veen ende die schippers te doen had, ende aengesien wij nu sulcx niet laten en durven te doen, soo binnen wij al besich om die scheepen soo spoedelick uut te doen varen die hier veel in ’t getall binnen ende meest geladen als ’t mogelick wesen zal, soe is ’t dat die veenraeden alhier sijnde goet gevonden hebben dat ick ditselfde de veenraden binnen Utrecht soude willen overscrijven ende begeeren mede seer vrundelick dat die veenraeden aldaer mit den anderen dese saeck willen communiceren ende beraemen een bequame middel om te solliciteren ’t sij aen onse stadthouder ofte aen mijn heeren die staeten van Utrecht, dat die lege schepen

folio 233
weder in ’t Veen mogen commen om te laden soe het niet dienen en soude dat die scheepen lang stil laegen ende het veen veel aengelegen is soe hier noch luttel nieuwe turffs vercoft is, dit doende sult het veen ende de veengenoten groten dienst doen. Ken Godt almachtich die uluyden ende ons wil sparen tot salicheyt uut Venendael den XXVIIIen augusti stilo antiquo. Onder stont gescreven ulieder Aert van Leuwen. D’ opscift was aldus de erentfesten ende zeer discreten Floris Foeijt, Jacob Foeijt, Reijnier Vereem, mijn gunstige goede vrunden tot Utrecht.
Recepta 28 augusti ‘89.
29-8-1589: Missyve van antwoort bij den veenraden t’ Utrecht gescreven op ‘t voorgaende scrijvens van Aert van Leuwen, cameraer.
Eersame vrome seer besundere goede vrunden ende medebroeders, terstont als wij ontfangen hadden het scrijvens van Aert van Leuwen, nopende dat den sergeant van capitain Berk deur beveel

folio 234v
van sijn genadige de schepen uuyt ’t veen wilde doen vertrecken, hebben wij ’tselve mit mijne heeren d’ Staten alhier in convoicatie geleyt ende geïmpetreert brieven van addresse aen sijne genadige, teneynde ’t voorseide verbot mochte werden affgedaen, ende hebben versocht Nicolaes van Upen omme met d’selve missive te reysen in ’t leger off ter plaetse daer sijne genadige es, omme daer eenich bescheyt op te vorderen. Oock mede hebben mijne heeren de Staten aen de lieutenant van capitain Berck voornoemd gescreven dat hij mit ’t voorseide verbot sal supersederen tot datter ander off wijders scrijvens van sijne genadige gecomen zal zijn, waervan wij u bij deses overseynden den principalen brieff omme aen de voorseide lieutenant behantreyct te worden. Voorts seynden wij den voornoemde Aert van Leuwen, cameraer ordonnantie omme aen Peter Henricxz Pijper te betalen zeeckeren torff die hij op ’t hoff van sijne genadige binnen Aernhem heeft gelevert, ’t welck deur d’ Engelbertus vanwegen sijn

folio 235
genadige versocht was bij den veengenoten gedaen te werden. Den brenger van desen es hier nyet betaelt, hiermede uluyden den almogende Heere bevelende, mit haest t’ Utrecht dese XXIXen augusti 1589 ter ordonnantie van de veenraiden residerende t’ Utrecht. Bij mij als secretaris ondertekent Cor. Wesman. Die superscriptie was eersame, vrome ende zeer discrete Aert van Leuwen, Claes Gerritsz Lam, Ghijsbert Gerritsz ende Cornelis Clerck, veenraden, onse besundere goedevrunden ende medebroeders in Venendael.
10-9-1589: Request aen de Staten van Utrecht daerbij d’ veengenoten versoucken heure edelen brieven van addresse aen sijne genadige Van Nuenaer teneynde die schepen weder aen ’t varen mochten commen etc.

Aen mijn edele heeren die

folio 235v
Staten ’s lants van Utrecht. Verthonen mit alder onderdanicheyt te kennen gevende die gemeen veengenoten der Geldersche ende Renensche veenen hoedat nu eenige dagen geleden deur beveel van sijne genadige Van Nuenaer, stadthouder etc, uuytet veen hebben moeten vertrecken alle geladen ende ongeladen scheepen deur oorsaecke soo ’t schijnt dat men beducht was off den vijant mit d’selve scheepen eenige hynder hadde mogen doen, dan derwijlen u edelen van gheen zwaricheyt mit allen en hadde gehoort, ende mitsdien ten versoucke ende in faveur van hem supplianten hare brieven van addresse aen sijn genadige Van Nuenaer voorseid geëxpedieert teneynde het voorseide verbot mochte werden affgedaen ende de scheepen wederom aen ’t varen mochten comen, heeft daerop sijne genadige voor antwoort doen geeven dat bij provisie de schepen uuyt ende in souden mogen varen tot twaelff in ’t getal, dan alsoo de vaert daermede gantselick nyet en kan wesen gevordert,

/(In de marge:) Die gedeputeerden van de Staten ’s lants van Utrecht committeren den borgermeester van Rhenen Scherping omme desen met zijne genadige Van Nuenaer, gouverneur etc. t’ sijnder genadige eerster aencompste te convoiceren. Actum den Xen septembris 1589. Ter ordonnantie als boven ondertekent G. de Ledenberch./
3-9-1589: Acte van Jan van Narden, notaris daerbij d’selve verclaert nae gedaene meetinge d’ abuysen ende gebreecken van de onvrije torffgravinge van de Ruijsschen ende uutvueringe van dien etc.
Ick, notaris hier onderteyckent doe kondt ende betuyge mitsdesen voer den rechte waerheyt certificerende wie dat op huyden den derden des maents septembris deses jaers van XVCnegenendetachtentich stilo Juliano des voermiddages die veenraeden, directeur ende controrolleur van de Geldersche ende Rhenensche veenen alhier in

folio 237
Venendael residerende hier en benoempt (den cameraer in andere gescheften tot Rhenen sijnde) sich hebben laeten vynden opte Ruijsche veenen ende hen geïnformeert opte abuysen ende gebreken der onvrije gravinge der turffven ende ontvueringe van dyen, die aldaer gevallen mochten sijn. Soe eest dat zij (in mijns notaris jegenwoordicheyt) ’tselve veen doende meten omtrent middensveens, daermede present sijnde Cornelis Jansz van Mechelen, tegenwoordige facteur van de voorseide Ruijschen, aldaer bevonden is worden breet te sijn ongefeerlijk ’t negentich roeden. Ende soe men van alle veenen aen de Stichtsche zijde (onder ’t schependom van Rhenen gelegen) van beginne aen gecontribueert heeft tot onderhout van de gemeene Grifte ende den aencleven van dyen, van soe meninge roede middensveens soe meninge margen, sijn in der vuegen ende maten die voerseide Ruijsche veenen bevonden naer advenant groot te sijn ’t negentich margen waervan zijn alleenlijk totter contribution der
3-9-1589: VERVOLG.

folio 237v
selver Grifte nyet meer aengebracht, ende alsoe betaelt hadden dan vierendevijftich roeden wesende in der maeten oeck vierendevijftich margen ende dat van de veenen van de olde compaignie van Antwerpen aen beginnende, dewiel dan oeck die opgenante Ruijschen in hoere veenen gemaeckt hedden twee wijcken, is mede gemeten ende bevonden dat die eene wijck gelegen was ongefeerlijk opte seven oft achtentwintichste roeye, ende die anderde wijcke buyten die aengebrachte vierendevijftich roeyen voerseid, derhalve d’selve anderde wijcke in de onvrije veenen ende nyet aengebracht sijnde als boven sorteren solde, worde insgelijcx daernae gemeten ende deur dyen bevonden tot diverse plaetzen dat die voornoemde Ruijschen buyten d’ voorseide onvrije wijck mit viercante turffven noch gegraven oft doen graven hadden, op d’ eene plaetse tot vijfthien roeyen, opte andere plaetse tot tweeëndetwintich roeden ende daernae ongefeerlijk totten uuyt-

folio 238
eynde van de voorseide ’t negentich roeyen toe. Van allet ’tgeene voorseid heeft men van mijn, openbaer notaris versocht een notule van attestatie. Ofte (indien noot) een openbaer instrument ofte meer in der bester forme gemaeckt to worden. Aldus gedaen in Venendael ten dage maende jaere uhre ende plaetse als boven ende mede ter presentie van Claes Gherritsz Lam, Ghijsbert Gerrit Joosten ende Cornelis Clerq, veenraeden ende directeur, sampt met Johan Bogart d’Jonge, contrerollleur. Onder stont gescreven mij Johan van Narden, openbaer notaris bij den Cancellerie van Gelrelant geadmitteert hier mede present, ende was onderteyckent J.G d’ Narden, subscripsit.
10-8-1592: folio 242
Propositiën gedaen ende voorgehouden op den open reeckendach der veengenoten van de Gelderschen ende Renenschen veenen den Xen augusti 1592.
In den eersten te committeren tot auditie van de reeckeningen soo van de cameraer ende directeur als van de kerkmeesters.
Sijn gecommitteert Floris Foeyt, jonker Jacob van der Maeth Willem van Montfoort ende Aert van Leuwen.
Item om volgende d’ octroye den veengenooten verleent te eligeren nieuwe veenraden.
Sijn geëligeert Floris Foeyt, Aert van Leuwen, Claes Gerritsz Lam, Jacob Foeyt, Reynier Vereem, Sander Janssoon ende Gijsbert Gherrit Joosten.
Te eligeren neffens Gijsbert Tijmansz eenen nieuwe kerkmeester.
Neffens Gijsbert Thijmansz es geëligeert Harman Brantsz.

folio 242v
Als den directeur gelt vandoen heeft tot eenige wercken off den cameraer hem furneren zall.
Naer ouder gewoonte.
Off insgelijcx die kerkmeesteren eenich gelt vandoen hadden.
Ut supra.
Off men tegens den reeckendach van den naesten aenstaende jare d’ gemeen veengenooten soo grontheeren als pachters beschrijven zall op de saecke van de dubble contributie in conformite van de resolutie in ’t jaer LXXXVI genomen zoo ’tselve overmits de troublen voor dese jare in state es gehouden.
Wordt voor dese jare alsnoch in state gehouden.

folio 243
Wort vertoont zeeckere schrijvers van de heeren Raiden van Staten gedaen aen de veengenoten ten versoucke van mr. Sebastiaen van Loozen ten fine dat d’ saecke van de dubble contributie zoude mogen gehouden worden in surcheance.
’t Versouck van deses wordt voldaen volgents naest voorgaende artikele.
10-8-1592: VERVOLG.

folio 243v
Alsoo den cameraer Vereem geassisteert mit Jan de Keyser, veenraet ende Gherrit Eelgisz, dijckmeester tot Wijck gevisiteert hebben die gelegentheyt van ‘t hooft ende ridsing gelegen aen de Commandueren weert ende dat den voornoemde dijckmeester verclaert dat ’t hooft ende ridsing voorseid es tot groote schade van de canael van ’t Rijnschut, soo is omme daerinne te versien zeeckere requeste aen de heeren Staeten gedeputeert werdt gevraecht off men heerengoet vynden d’selve Jan Aelbertsz Toll te doen insinueren ende daerop voorts geprocedeert te werden ten uuyteynde toe.
Gelesen dese requeste wort goet gevonden d’selve te werck te stellen ende voorts bij de veenraden d’ saecke ten uuyteynde toe gevordert te werden, sulx zij dat best ende geraden vynden zullen
Mr. Thomas Both ende joffrouw Agnes van Zuylen van Nievelt versoucken behoorlicke rentebrieven off dat men heurluyden penningen wederom zall lossen.
D’ veenraden, gesien hebbende de staet van de cameraers reeckeninge sullen dese afflossinge ter eerster gelegentheyt ende soo haest het doenlick is laten geschieden, ende indien zulx zoo haest niet en conde worden gedaen, dat de rentheffers daernae souden willen wachten zal men hemluyden brieven passeren op de naem van de veenraden daertoe gebruyckende van heurentwegen het zegel van den secretaris Wesman.

folio 244
Jan Bogart de jonge seyt dat hij in de kercke tot Veenendaell op ’t choor heeft leggende een graffstede daerinne d’ kerckmeesteren zonder zijn weeten ende consent hebben doen graven zaliger joffrouw Pynsen van der Aa, moeder van Cornelis Pijnsen van der Aa, versoeckt daeromme dat d’ veengenooten gelieven zullen hem weder een ander nieuwe graffstede in de voorseide kercke te geven daer niemant in gegraven es.
Alsoo niet en blijckt dat hij enige eygendom heeft op ’t choor dan dat hij gecoft heeft een graffsteede in de kerck zoo zall hij een vrij graft in de kerck mogen hebben waer ’t hem gelieft
10-8-1592: VERVOLG.

folio 245
voorleden jaer ‘91 hem mede heeft laten vynden op de wercken in de Grebbe als Gijsbert Gerritsz thuis was om zijne saecke aldaer te doen ende soo hij hem nie stadich heeft laten vynden op de wercken tot Manen daer die rijs gehouden werden, ende hen voorts gevoecht bij de arbeyders zoo tot Harten als tot Renckom ende op zijnen cost aldaer gelegen ende ’s morgens ende t’ ’s avonts die arbeyder op ende aff gevuert heeft, zoo versouckt hij aen mijn edele heeren wat hem zal toegeleyt verden boven zijnen ordinaris contrerolleurschap.
Habeat X gulden
Te committeren die mit de eerste gelegentheyt zullen doen meten die vier nieuwe ingebrochte mergen veens bij Claes Lambertsz mit octroy ingebrocht.
D’ veenraden, wonende in ’t Veen mit den cameraer indertijt worden gecommitteert om aff te doen meten vier roeden breete te midveens, ende diensvolgende Claes Lambertsz ende Cors Aelbertsz aen te seggen dat zijluyden gelijck andere vrije veenen d’selve van ’tghene dat noch onvrije es mit een gruppel aff scheyden.

folio 245v
Te committeren totte metinge van Henrick Lijsters veen, tusschen d’ veenen van Nienrode ende Jacob die Edel, ende nu bij Berth Cornelisz gebruict werden om te weeten of ’t breeder es als VI roeden daer ’t voor contribueert.
Worden gecommitteert ut supra ende indien ’t breder es als VI roeden, zall den cameraer ’tselfde den veenraden aengeven omme bij de veenraden gelijckelijk daerinne gedisponeert te werden zulx zij bevynden zullen te behoren.
Hoe men handelen zall mitte schippers die op haer vaert niet en passen als die schutten geopent zijn.
Hiermede in de nieuwe ordonnantie een boet op te stellen van V gulden.
Alsoe de reeckeninge van Cristiaen Marcelisz als directeur van de jare XCI bij den auditeurs gesloten es op ’t behagen van de gemeen veengenooten op den eerst aenstaende reeckendach wort gevraecht off men die approbeert dan nyet.
Wordt geapprobeert.
005 Veenraadschap der Geldersche en Stichtsche Veenen
Inventaris
1. Organisatie
1.2. Notulen

16-41 Veenregisters, 1546-1854
21 1586-1604, 1607-1616 aug. 6
10-8-1592: VERVOLG.

folio 245
voorleden jaer ‘91 hem mede heeft laten vynden op de wercken in de Grebbe als Gijsbert Gerritsz thuis was om zijne saecke aldaer te doen ende soo hij hem nie stadich heeft laten vynden op de wercken tot Manen daer die rijs gehouden werden, ende hen voorts gevoecht bij de arbeyders zoo tot Harten als tot Renckom ende op zijnen cost aldaer gelegen ende ’s morgens ende t’ ’s avonts die arbeyder op ende aff gevuert heeft, zoo versouckt hij aen mijn edele heeren wat hem zal toegeleyt verden boven zijnen ordinaris contrerolleurschap.
Habeat X gulden
Te committeren die mit de eerste gelegentheyt zullen doen meten die vier nieuwe ingebrochte mergen veens bij Claes Lambertsz mit octroy ingebrocht.
D’ veenraden, wonende in ’t Veen mit den cameraer indertijt worden gecommitteert om aff te doen meten vier roeden breete te midveens, ende diensvolgende Claes Lambertsz ende Cors Aelbertsz aen te seggen dat zijluyden gelijck andere vrije veenen d’selve van ’tghene dat noch onvrije es mit een gruppel aff scheyden.

folio 245v
Te committeren totte metinge van Henrick Lijsters veen, tusschen d’ veenen van Nienrode ende Jacob die Edel, ende nu bij Berth Cornelisz gebruict werden om te weeten of ’t breeder es als VI roeden daer ’t voor contribueert.
Worden gecommitteert ut supra ende indien ’t breder es als VI roeden, zall den cameraer ’tselfde den veenraden aengeven omme bij de veenraden gelijckelijk daerinne gedisponeert te werden zulx zij bevynden zullen te behoren.
Hoe men handelen zall mitte schippers die op haer vaert niet en passen als die schutten geopent zijn.
Hiermede in de nieuwe ordonnantie een boet op te stellen van V gulden.
Alsoe de reeckeninge van Cristiaen Marcelisz als directeur van de jare XCI bij den auditeurs gesloten es op ’t behagen van de gemeen veengenooten op den eerst aenstaende reeckendach wort gevraecht off men die approbeert dan nyet.
Wordt geapprobeert.
Datering:
10-8-1592
Organisatie: Gemeente Veenendaal
13-8-1593: VERVOLG.

In deliberatie tot op morgen daernae es geresolveert alsoo die naebueren in Veenendaell daechelix seer vermeerderen ende nu van beter vermogen sijn als sij in voorgaende jaeren geweest, ende dat d’ veenen in respect van de grondtheeren verminderen dat daeromme het onderhout van de kercke ende pastoorshuys mitsgaders die gagie van de costerije, dootgrever, schoolmeester ende diergelijcke zullen staen tot laste van de voorseide naebueren, soo doch alle ’tselve streckende es tot heuren dienste ende alleen in voorgaende tijden uut gratie bij den veengenooten daerinne gesublevieert zijn, ende omme ‘tselve onder de naebueren te vynden zal aen de heeren Staeten versocht worden authorisatie op de buyrmeesteren omme jaerlix uuytsettinge te maecken ende een yder nae sijn gelegentheyt te quotizeren, des sal tot profijte van de kercke blijven ’tgenen van onvrije schepen mit houdt, turff, hoy off eenige materialen commen sall ende sullen de kerckmeesters ’tselve mitte voorseide uutsettinge t’saemen brengen in ontfanck ende jaerlix voor de veengenooten reeckeninge daer vandoen als naer ouder gewoente.

folio 248v
Off men tegens den reeckendach van den naesten aenstaende jare d’ gemeen veengenoten soo grondtheeren als pachters beschrijven zall op de saecke van de dubbele contributie in conformite van de resolutie in ’t jaer LXXXV genomen zoo ‘t selve overmits de troublen voor dese jare in state es gehouden.
Es geresolveert dat men dese verscrijvinge doen sall tegens den naest aenstaende reeckendach in conformite van de resolutiën van voorgaende jaeren tenware d’ veenraden goet dochten middelretijt’tselve eer te doen.
Hoe den cameraer hem reguleren zall nopende de termijnen die verschenen zijn van de hooftsommen die affgelost moeten werden.
13-8-1593: VERVOLG.

Den cameraer sall dese afflossinge volgents de constitutiebrieven vorderen tenware tot behagen van de veenraden alsulck contentement worde gedaen daer deur hemluyden toegelaeten worde d’selve noch een tijt lanck onder te houden ende ingevalle van afflossinge zal men d’ penningen weder op renten beleggen sonder d’selve totte gemeene wercken te continueren.

folio 249
Bij wat middel men recouvreren zal de affgeloste hooftsommen die alrede in voorgaende jaren geëmployeert zijn totte cost mede redimeren zall de hooftsomme en van de Grifte, item waer men vynden zall de penningen daer men die anno XVC ’t negentich van Thomas Both ende juffrau Van Nievelt moverende verseid ter somme van IIICL gulden op renten gelicht zijn.
Deses aengaende es geresolveert dat men sall maecken een speciale ommeslach geduyrende de tijt van ses jaeren jaerlix op de mergen ofte roede veens vijff stuvers, daer van oock apart ende speciael reeckeninge gedraegen sall worden bij den cameraer d’welcken d’ veenraden daertoe committeren zullen, welcke cameraer in deselfde reeckeninge mede sall stellen alsulcke penningen als aen sijnen handen ter oorsacke van den dubbele contributiën affgelost ende opgebrocht sullen werden ende sall mit de penningen die hij eerst ontfangt afflossen d’ voorseide IIICL gulden ende d’ overlopende penningen datelijk mit advys van de veenraden op rente beleggen ende dit all behouden een ider zijn goet recht nopende voorgaende questie tot wat fine men d’ penningen van de dubbele contributie soude behoren te gebruycken.
Capitein Dirck van Berchem als erffgenaem van Crispin van Salsbrugge verclaert dat van de elff mergen veens staende in de voorgaende reeckeninge op de namen van Cryspijn van Salsbrugge voornoemd ende Rycart van Leuwen bij hem alleen gepossideert worden omtrent vierdalve mergen, ende dat d’ effgenamen van Goertgen Brant Rycxz possiderende zijn ses
18-6-1594: Erentachbarefrome, voersichtige insunders gunstige vrunden ende naebueren op uluyden ende genadige aen onser wedergeschreven antwoerdt hebben wij niet mogen nalathen uluyden ende genadige desen vruntlichen tegenbericht te doen, als dat die

folio 253
vaertmeesteren heur grotelijk in het optrecken der schuttingen tegens den Coebelsche verdrach ontgaen hebben, als hebbende bes an her die schuttinge opgetogen nae heuren eygen waelgefalle, sonder den dijckgreeff alhier eens daerom an te spreecken offt te versoucken alsoo dat die dijckgreff in vijff geheele jaeren die hij der schaube overgestaen heft, noyth daerom is aengesocht geweest, und soe vehel aengaende is het verdiepen van onse wateringen kunnen uluyden ende genadige als die verstandige zelffst lichtelick affmeten hoe weynich ons die verdiepinge der selver soude profiteren soelange die Grifte die onse wateren moit uutlossen niet voor eerst verdiept en zij. Derhalven het nodich solde wesen dat uluyden ende genadige veur eerst aen die verdiepinge der Griften wilde gedencken, dan sonder het verdiepen van dien, die verdiepinge onser wateringhen gans nodeloos ende vergeeffelick soude wesen. Ververs berurende den peyll die in ’t vermaken van die Haarsluys aen onser zijde gebroocken sold wesen verclaren wij ons daertho noch geconsenteert noch imandts last gegeven t’ hebben. Woewael ennige van ons therselvertijt als die nieuwe Haersluys geleyt is heimraden geweest zijn, und hebben wij te lijden dat dieselven soe sulx gedaen hebben mogen bij uluyden ende genadige daerover aengesproken warden doch offtschoen die peyl aen den Haersluyse gebroken is soe hebben wij doch een seecker ende gewis peyl ’twelck niet gebroken kan warden nemplich het leechste van onse broicklanden die soeveel boven waters behoren te sijn emmers dat men met hoge schoenen droechvoets daer deur mach gaen, alleer die schuttinghen
10-8-1594: Edele erentfeste erbare frome zeer discreten insunders gunstige goede vrunden. Alzoe nu veel jaren herwaerts bij den gemenen

folio 254
erffgenoten alhier sware clachten gevuyrt sijn geweest und oick alsnoch grotelix gevuyrt werde, overmits heure landen durch die wateren uuyt die vhenen commende tot onbruyck gemaect und tot heure seer grote schade gansselick verdroncken warden und hoewael uwe edele lieden ende genadige dem ahngaende soe mundlicke als schriftelicke tot meer malen ahngesocht ende vermaent sijn geweest, theneynde daerinne anders versien, ende sulches behoorlicke remedieërt mochte warden soe ist dat doch daerop bij u edele lieden ende genadige wes her ahn gans niet geacht is geweest. Alsoe dat die wateren van jare tot jaren vermeerderende der voorseyder erffgenoten landen, hoe langer hoe meher verdroncken ende alsmede bijnae tot eenen geheelen vischwyer gemaeckt sijn worden. Und omme dan ons bij denselven erffgenoten van sulx onschuldich ende excuseert te holden oick te versoucken mit hoedane middelen die gemeyne schade eens ten betsten soude mogen worden gekeert ende affgewent, soe hebben wij onlanx leden den gemenen erffgenoten bij den anderen vergadert gehadt omme daerop heure advise te horen, d’welcke goith gevonden hebben dat d’selve erffgenoten wederom opten vierendetwyntichsten ytz lopende augusti stilo antiquo bij den anderen te kommen solden bescheiden werden und dat men u edele lieden ende genadige omme thenselven dage bij denselven erffgenoten binnen Wageningh te willen khommen frundelick soude versoucken theneynde uwe edele lieden ende genadige op de voorseyde clachten quitlicke gehoert sijnde ennige goede ende bequame middelen mochten overgeslage ende then handen genomen warden omme allen vorderen dergelijcken schade veurthe commen ende te steuthen. Derhalve wij dan u edele lieden ende
12-8-1594: folio 255
Copie
Propositiën gedaen ende voorgehouden op den reeckendach der veenghenoten van de Gelreschen ende Renenschen veenen den XIIen augusti anno 1594.
In den eersten te committeren tot auditie van de reeckeninghe soo van de cameraer ende directeur als van de kerckmeesters.
Sijn gecommitteert Cornelis Both, rentmeester van de Domeynen, Jacob van der Maeth, Anthonis van Drielenborch ende Frans Lommertsz
Item om volgende d’ octroye den veengenooten verleent te eligeren nieuwe veenraiden.
Sijn geëligeert Jacob van der Maeth, Floris Foeyt, Reynier Vereem, Aert van Leuwen, Jan de Keyser, Gijsbert Gerrit Joostensz ende Sander Jansz.
Te eligeren nefens Peter Petersz van Ebbenhorst eenen nieuwe kerckmeester.
Neffens Peter van Ebbenhorst es geëligeert Claes Jansz.

folio 255v
Als den directeur gelt vandoen heeft tot enige wercken off den cameraer hem furneren zall.
Fiat naer ouder gewoente.
Off insgelijx die kerckmeesters enich gelt vandoen hadden.
D’ veengenoten persisteren bij de resolutie in anno XCIII verleden desen aengaende genomen.
Wort vertoont zeeckere schrijvens van dijckgrave ende heemraden van Wageningen nopende het nederseggen van seeckere schutten totdat hare leechste broecklanden drooch sullen wesen versouckende dat tot dien fyne eenige gecommitteert zoude worden tegens den XXIIIIen augusti XCIIII te commen binnen Wageningen bij de lantgenoten aldaer.
Worden gecommitteert Jacob van der Maeth, Reynier Vereem ende Jan de Keyser, veenraden, mitsgaders Herman Scharpinck ende Claes Gerritsz Lam, veengenoten, die beneffens hemluyden enige rechtsgeleerde zullen mogen versoucken omme volcomelick de saecke te instrueren ende diensvolgende voorts te besoingneren op rapport te doen aen de veenraden ende principaelste veengenoten binnen Utrecht wonachtich.
12-8-1594: VERVOLG.

folio 256
Te verhalen van ’t proces tusschen den veengenoten ende d’ gemeen bueren nopende het repareren van de predicantshuys, wat men daer voorts in doen zall.
Men sall mit ‘t proces voortvaren tenware dat bij de gebuyre ofte anders enige middel van accoort voorgewent worde.
Gerrit Hendrixz Lam ende Wouter Goossensz versoucken approbatie op ’t consent bij den veenraden gegeven nopende ‘t inbrengen van VIII mergen veenen gelegen in de Eeder veenen die zij van den heere Van Doreweert gecoft.
Wordt geäpprobeert voor soo veele d’ veengenoten aengaet mits dat d’ requiranten impetreren zullen behoirlicke brieven van octroy, ende passeren behoorlicke constitutie brieven tot geneugen van de veenraden waeraff de renten ingaen zullen den VIIen novembris anno 1593.
Claes Lambertsz versouckt bij requeste omme noch anderhalve mergen onvrije veenen in de Grifte te brengen.
Es voor apostille gestelt dat allvorens tot coste van de suppliant dit perceel veens bij een gesworen landtmeter affgemeten zall werden ende daernae vorder gedisponeert te werden nae behoren.

folio 256v
Rochus van Dulcken, borgemeester tot Renen cum socys versouckt geädmitteert te worden in de gemeene Grifte mit XII mergen veens van de Carthusers volgens d’ octroye van de heeren Staten’s lants van Utrecht hemluyden daer toe verleent.
D’ veengenoten accorderen den requirant het inbrengen van de voorseide XII mergen veens mits leverende octroy in forma ende acte van verclaringe van die van Wageninghen dat sij deur ‘t inbrengen van de voorseide XII mergen nopende het water daer affcomende niet
12-8-1594: VERVOLG.

beswaert zijn. Ofte dat hij den veengenooten daervan indempnere ende acte van verseeckeringe passere op de goederen van de Carthusers invougen als bij voorgaende pachters gedaen es. Ende daer beneffens te passeren zeeckere behoorlicke constitutiebrieve van de dubble contributie om d’selve tot zeeckere tijt op renthen te mogen houden tot welgeneugen van de veenraden doende mede in regardt van de contributie eertijts tot ’t maecken van de kerck opgebrocht ende de qualiteijt van de requirants veen alsulcke recognitie voor de kerck ende den armen als hij mit d’ veenraden zall cunnen accorderen omme alle ’tzelfde in archivis bewaert te werden.

Frans Lommetsz als ’t recht hebbende van de drie deelen van de nieuwe compaignie bevynt hem beswaert overmits d’ veenraden ende cameraer geordonneert es dat hij alleen

folio 257
zoude schoyen die wech mit palen ende eycken plancken tusschen Twaelffuestert schut ende ’t hooft van Aert Jansz wijck overmits ‘tselve anno LXXXII becosticht es geweest halff bij de voorseide compaingnie ende halff bij de gemeen veengenoten versouckende dat ’tselve alsnu wederom gestelt werde halff ende halff als vorens.
Hierop de reeckeninge van de directeur te visiteren van de jaren ‘82 ende ‘83 ende die gesien daernae bij de veenraden gedaen te worden nae behoren.
Item beclaecht hem dat sijn schepen gehouden worden voor de contributie van XIIII roeden veens d’welcke toecomen te dragen het IIII part in de pachtinge van de nieuwe compaingnie toebehoort hebbende zaliger Thomas Gramaije versouckende hiervan ontlast te zijn ende dat ‘tselve IIIIe part weder d’ voorseide contributie ten laste zall werden geleyt gelijck ‘t vanoudts geweest es.
Dit versouck mach den requirant doen aen de heeren Staten van Utrecht.
12-8-1594: VERVOLG.

folio 257v
Mr. Daniel van Wede advocaet van de veengenoten heeft gedient in ’t processe om de ghemeen bueren in Veenendaell beruerende het dootslaen van de soldaten van graeff Herman van de Berch, daerinne d’ veengenoten getriumpfeert hebben misgaders dat d’selve Wede als advocaet alsnoch d’ gemeen veengenoten es dienende wat men hem daervoor toeleggen zall.
D’ veenraden zullen hierinne doen zulx als sij bevynden zullen te behoren.

Also men daeghelix bevyndt dat de brouwersknechts ende andere hem onderstaen de schutten te openen ende de sloten in stucken te slaen nae haer eygen appetijte, ende dat men als de sluyse toe es die boeyen sall houden staen op ’t Clein Schutken, hoe men daerinne remediëren sall.
Men sall hem hierinne reguleren nae de ordonnancie ende d’ vaertmeesters belasten d’selve nae te commen op pene van ’t verbeuren heur officie welcke ordonnantie bij de veenraden gerenoveert sall werden.

[Hetgeen hieronder staat hoort op folio 258]
# niet meer en gebruyckt werdt ende dat zijne weduwe ende naegelaeten kynderen deur ’t verloop van de benaude tijt moch te worden gesoulageert wort versocht dat men haer ’tselffde soude willen laeten volgen offte indien soe men verstaet ’tselve mochte weesen geconsumeert dat zij mit eenige andere middelen mocht worden gecompenseert.

folio 258
Alsoo enige schippers namentlick oock Gherrit Gorters hem onderwonden ende verstout hebben boven sijn beurte mit gewelt inne te varen den bovenste vaertmeester geweldelijck sijn haeck ofte boom uut zijn handt getogen ende hem gedreycht te stoten ende slaen wat remedie men daertegen gebruycken zall.
Men sall schrijven aen de officier van Rhenen dat hij hem in apprehensie neme ende zijn proces maecke ende niet met den delinquant en accordere sonder advys van de veenraden.
Wat remedie men gebruycken zall om ontlast te worden van de schiltschattinge daer die van Eede die Gelresche veenen mede beswaren.
14-8-1594: folio 258v
Ander propositiën bij memorie gestelt op den open reeckendach der veengenooten, gehouden den XIIIIde augusti anno XCIIII omme bij de nieuwe veenraden daerop te resolveren ende ordonneren.
Te eligeren enen nieuwen cameraer.
Es geëligeert ende gecommitteert Reynier Vereem.
Te eligeren eenen nieuwen directeur.
Is gecontinueert Cornelis Jansz van Mechelen.
Te committeren eenen contrerolleur in ’t Veen wonende.
Es gecommitteert Harman Brantsz.

folio 259
Item den staet van de reeckening te deursien ende aviseren om gelt te hebben tegens d’ aenstaende wercken ende d’ ordinaris lasten te betalen.
Gesien den staet van de voorgaende cameraer ende gemerckt datter enige sware reparatiën voorhanden zijn, es op yder mergen aen de Geldersche sijde ende op yder roede breette van de Stichtse zijde uutgeseth. X stuvers.
Volgens d’ resolutie op huyden genomen aengaende ’t kerckesilver bij Anthonis van Kuyck zaliger gedicteert te visiteren de reeckeningen ende voorts te disponeren wat men daerinne doen zall.
Hierop gesien de reeckeninge van Wauter van Leuwen, cameraer de anno LXXXIX ende bevonden dat ’tzelve zilverwerck vercoft es voor de somme van hondertvijfthien gulden negen stuvers, ende aengemerckt die nootdurfticheyt van de weduwe ende hare jonge kynderen van de voorseide Anthonis van Cuijck es geresolveert d’ voorseide somme haer deur den cameraer op redelicke dagen gerestitueert te worden mitsdat zij haren oudtsten zoon Bruyn zal stellen tot borge ende bij denselven laten passeren acte van indempnite voor den veengenoten in gevalle d’selve enige moeyenisse ter oorsaecke van ’t voorseide silverwerck tot eniger tijt soude mogen worden gemoveert.
13-1-1595: Op huyden den derthienden january anno XVCvijffende’tnegentich compareerde voor mij Cornelis Wesman, openbaer notaris bij den hove provinciael van Utrecht geadmitteert ende getuygen naebenoempt Bruninck van Kuijck Anthonisz, residerende binnen Utrecht renunchierende d’exceptiën van rechten excussie ende divisie hem d’ effecten van dien verclaert zijnde, ende constitueerde voor hem ende sijnen erffgenamen hemselven borge als principael voor joffer Margareta van Suylen van Nievelt weduwe van sijne zaliger Anthonis van Kuyck Brunensz, zijn moeder ten behoeve van de gemeen veengenoten der Gelresche ende Renensche veenen voor de somme van eens hondertvijftien gulden negen stuvers van seecker silverwerck bij den voorseide Anthonis van

folio 260
Kuyck, zijn comparants zaliger vader eertijts de kercke in Venendael gedoteert ende vermits ongebruyckt bij de veengenoten ter somme toe voorseid vercoft. Ende sijn moeder deur den veengenoten cameraer gerestitueert, omme d’selve veengenoten ende haren naecomelingen tot allen tijden d’ indempneren, garanderen vrijen costeloos ende schadeloos te houden van alle moeyenisse ende swaricheyt die d’ voornoemde veengenoten ter oorsaecke van dien enichsins gemoveert zoude mogen werden verbynden tot dien eynde zijn persoon ende goederen d’selve stellende tot heerlicke ende reale excecutie van de Hove priovinciael van Utrecht ende allen heeren, hoven, rechteren ende gerechten versouckende Reynier Vereem, cameraer van den voorseide veengenooten (mede comparerende), hier van acte. Gedaen t’ Utrecht ter woonplaetse mijns notaris op ’t oude kerckhoff in den jaer ende op den dach als boven. Ter presentie van Cornelis Dircxz van Culenborch ende mr. Hans Hoyer, wapensteensnyder, borgers t’ Utrecht als getuygen hiertoe gerequireert die mit den comparant ende mijn notario de minute van desen in mijns notaris prothocolle onderteyckent hebben. In kennisse van mij ende was onderteyckent Cor. Wesman, notaris.
12-8-1594: folio 260v
Wij Rochus van Dulcken, Jan Toll, Henrick van Amerongen, alle residerende tot Renen ende Johan van Heynsberch, residerende tot Utrecht becennen bij desen t’samentelick ende elx één voor all als principael voor ons ende onsen erffgenamen ende naecomelingen dat men gesien wijluyden volgende zeeckere octroye van den edele heeren Staten ’s lants van Utrecht bij den hooffden veenraden ende veengenoten der Geldersche ende Renensche veenen aengenomen sijn om met twaelff mergen van de Cathusers veenen te genieten ende gebruycken die gemeene Grifte volgende de notulen daervan gemaeckt. Wij daeromme ende ter oorsaecke van dien bij desen belooven ende verwille keuren t’samentlick ende elx van ons bijsonder voor ons ende onsen erffgenaemen ende naecomelingen respective dat wij den gemeen goetwillige veengenoten, contribuanten totter Veengrifte ende heuren erffgenaemen ende naecomelingen sullen indempneren, costeloos ende schadeloos houden van alle hetgene die lantgenoten van Wageningen ende andere aen de Gelresche zijde ende die landtgenoten van Rhenen aen de Utrechsche zijde den voorseide veengenoten enichsins souden mogen imputeren ofte eysschen uut oorsaecke dat zij den voorseide landtgenoten eenich hinder ofte schade deden met vreempt water toe te laeten ofte aff te brengen, voorts hebben wij belooft voor ons, onsen erffgenaemen ende naecomelingen te betaelen allen ommeslagen ofte uuytsettingen die bij den veenraden ofte gemeen veengenoten uuytgeseth sullen werden tot onderhout van de gemeene wercken van de Grifte, dijcken, bruggen, schutten, sluysen, vaertmeesters ende alle dat daer en dependeert, nyet uutgesondert ende onsluyden conform maecken in de ordinantiën der veengenoten, die dese tijt gemaeckt sijn ofte noch naemaels gemaeckt zullen werden, sullen wijluyden noch in ’t leste van onse veenen na de
12-8-1594: VERVOLG.

folio 261
Amersfoortsche Group toe, onse wijcken niet door doen maecken, maer sullen gehouden wesen achter in deselve wijcken te houden dammen van twyntich roeden breette opdat men het water van de Veengrifte met het doorsteecken van de dammen niet affteraff en trecke nae Amersfoort, ofte in de beecken daeromtrent. Noch bekennen wij voor ons ende onsen erffgenamen ende nacomelingen t’samentlick ende elx één voor all als principael schuldich te wesen den voorschreven veengenoten die somme van seshondertachtende’tseventich Keyser carolusguldens van twyntich stuvers den gulden ter cause van dubble contributie van de voorseide twaelff mergen veen, voor welcke somme wij geconstitueert hebben ende constitueeren bij desen den voorseide veengenoten eene jaerlixe losrente van tweeëndeveertich carolusgulden twee stuvers ende acht penningen te betaelen d’ eene helfte van de voorseyde renten den twaelffden february anno XVC vijffende’tnegentich eerstcomende ende die ander helft den twaelffden augusti daer naestvolgende, ende soo voorts van halff jaer te halff jaer erffelick ende euwelick totter afflossinge toe. Welcke lossinge wijluyden ofte onsen erffgenamen gehouden zullen wesen te doen t’eynde de eerste ses jaren mits telcken jare afflossende een gerecht vierendeel van de voorseide hooftsomme ende renten van dien, omme d’selve penningen te bekeren tot behoeff van den gemeen veengenoten soo haren goeden raet gedragen zall. Ende dat uuyt oorsaecke die veenen ende onderpanden vergraven ende vermindert werden verblyndende tot dien synde onse personen ende alle onse goederen ende besunder mede alle onsen gegraven turffven tegenwoordich ende toecomende d’selve stellende tot heerlicke ende reale executie van den Hove provintiael van Utrecht ende allen heeren, hoven, rechteren ende gerechten daer wij oock desen tot vermaninge sullen bekennen ende ons daer-
14-8-1594: Aen Scharpinck.
Eersaeme frome seer besundere goede vrunt, wij sijn bij missive van dijckgraeff ende heemraden van Wageningen versocht omme op den XXIIIIen augusti toecomende te willen erschijnen binnen Wageninge in de vergaderinge van den lantgenooten aldaer. Ende aldaer eenige goeden ende bequame middelen te willen helpen aviseren nopende het ongebruyck van heuren Broecklanden die deur ’t opsteygeren der schutten soo zij seggen tot heuren groote schade verdroncken werden, ’twelck op desen open reeckendach d’ veengenoten voorgelesen

folio 262
zijnde, hebben goet gevonden omme enige te committeren die mit volcomen instructie ten dage ende plaetse voorschreven zouden compareren, daertoe sij uluyden mede well vruntelick zijn versouckende, ende also men d’ saecke alhier geern met advys van mr. Anthonis van Cuijck, advocaet van ’t landt soude willen prepareren ende dat uluyden de beste kennisse daervan es hebbende insonderheyt van ’t verdrach ende het stellen van de peyl eertijts mit die van Wageningen gemaect, souden wij oock well eerstelick versoucken dat uluyden op sondach wesende de XVIIIen deses alhier binnen Utrecht zoude willen comen omme des anderen daechs t’samentlick met den advocaet voornoemd van de voorschreve saecke te convoiceren ende soo uluyden daer enige memorien ofte schriften aff heeft, d’selve mede te brengen die costen ter oorsaecke van dien uluyden te doen, zullen uluyden bij onse cameraer gerestitueert worden ende verhopende dat uluyden ’tselve ten dienste van de veengenoten niet en zall refuseren willen wij ’tselve t’ allen tijde tegens u wel wederom verschulden. Bevelende hiermede uluyden in beschermenisse van de Alderhoochsten. Datum t’ Utrecht dese XIIIIen augusti 1594 ende leger stondt aldus uluyden goede vrunden d’ veenraden der Gelresche ende Renensche veenen ter ordonnantie van de selve bij mij, haren secretaris.
20-8-1594: Edele erentfeste eerbare frome zeer discrete heeren goede vrunden. Alsoo wij

folio 262v
onlanx geleden u edele lieden ende genadige durch onsen schrijvents vruntelich hebben doen versoucken then eynde d’selve soude gelieven op den 24en augusti ut supra lopende maents ennigen daertoe sunderlinge gelastet herwarts te schicken soe hebben wij u edele lieden ende genadige onvermeldet niet willen laten als dat wij om sonderlinge oirsaecken der veurbemelten ahngestempten dach hebben uuytstellen moeten. Wes op ten tweeden dach naestcompstigen septembris versouckende daeromme gans vruntlick dat u edele lieden ende genadige onbesweert te willen sijn ennige uuyt derselver middel mit volcomme beveel ende authorisatie op den vurbemelten tweeden septembris herwarts te schicken daer ahen onse sunderlinge vruntschap geschieden zall, die wij alle geschall geern wederom sullen ende willen erkennen. Doende uwe edele lieden ende genadige hiermede in schuts ende bewaringe bevelen van den Alderhoichsten. Datum Wageningh den 20en augusti 1594 stilo antiquo. Ende leger stondt aldus: Uwer edele lieden ende genadige veelgunstige ende thogeneichte vrunden, dijckgreff ende heemraiden van Wageningh ende Bennecum. Ten bevelen derselver ende was onderteyckent B. van Straelen ende op de rugge was ludende d’ superschriptie aldus die eedelen erentfeste eerbaren fromen zeer discreten heeren vehengenothen der Gelrische vhenen off ’t derselver verordenten vehenraden onsen gunstigen goeden vrunden sampt und besunder.
29-8-1594: folio 263
Wij dijckgreff ende heimraden van Wageningh ende Bennecum doen kundt und betuygen overmits dese onse tegenwoordige opene bryve. Alzoe opten vijffendetwyntichsten verleden maents july besloten is geweest bij den gemeen erffgenoten als dat men eenen dach ahnstellen solde omme op die gebreecken ende die daeruuyt volgende clachten soe d’selve erffgenoten nu vele jaren herwarts over den veengenoten der Gelrische ende Renensche veenen sijn vuyrende te communiceren, und hoe die gebetert behoerden te warden te beraitslagen. Soe is ’t dat wij alsulcke vergaderinge geordonneert hadden omme opten vierendetwyntichsten ut supra lopende maents te sullen dienen, die wij daernae opten tweeden septembris naestcommende om beweechlicke oorsaecken hebben uuytgestelt, und alzoe wij den welgemelten veengenoten vruntlick hebben versocht d’selve wilde believen onbeswaert te sijn omme ennigen uuyt heuren middel mit absolute commissie te deputeren ende then ahnbestempten daghe herwaerts te schicken omme ons dienahngaende te horen ende oick te versoucken off ’t bij enich bequamen middel die gebreecken gebetert und alsoe die gedurige clachten eens opholden, ende hem vorder goede nabuerschap geholden mocht warden, dat wij daeromme (soe bij den heeren vehengenoten ennich diffidens waillicht mochte zijn, als dat denselven heurlieden gedeputeertten ennige molestatie alhier mocht warden ahngedaen) verseeckert und geloifft hebben ende in krafft deses zeeckeren ende geloven den alhier khommende heur edele lieden ende genadige gesanthen ende ghedeputeerden van alle molestatie die hunlieden dienaengaende souden mogen worden ahngedaen te vrijen der gestalt dat d’selve tot heure welgefalle onbekhommert und onbeleth passeren ende repasseren sullen mogen. Sonder alle fraude ende bedroch
17-4-1595: Verbael gehouden bij Jacob van der Maeth, Reynier Vereem ende Jan de Keyser als veenraden, Herman Scharpinck ende Claes Gerritsz Lam als veengenoten der Geldersche ende Renensche veenen met dijckgraeff ende heemraden van Wageninge op den IIen septembris 1594 uuyt crachte van haer commissie haer bij de generale veengenoten gegeven op den XIIen augusti 1594.

Achtervolgende ’t schrijvens van dijckgraeff ende heemraden van Wageninghe hebben wij ons laten vynden op den IIen septembris 1594 ter goedertijt binnen Wageninghe alwaer wij naer langhe vertreck ontrent tusschen twee ende drie uren ontboden zijn omme in de kercke aldaer te comen alwaer wij gevonden hebben dijckgraeff ende heemraden ettelicke joncheeren met veel diversche borgeren, huysluyden sorterende

folio 264
onder Wageninghen, Bennecum ende Eede alwaer zij eerst ons voorgelesen hebben het verdrach tusschen die van Wageninghen ende veengenoten opgerecht doer tusschenspreecken ende intercessie van Philips Ceubel, raedt van date den Ven octobris XVCsesende‘tsestich waerop bij ons versocht worde verclaringe van de puncten bij dewelcken zij haer beswaert vonden waerop diversche woerden zijn gevallen ende ten laesten ons aengedragen hebben dat ons benedenste vaertmeester in zeeckere jaren den peyl (die zij zeyden te weesen dat haer laechste Broecklanden eerst soe droech mosten wesen dat men daer met hoge schoen droechs voets doer mochte gaen alleer hij die drie benedenste schutten soude mogen in ’t werck stellen) nyet en hadden den dijckgraeff aengebrocht
17-4-1595: VERVOLG.

waerop bij ons geseyt is geweest dat omtrent vierdalff jaer naer ’t voorseid verdrach den peyl in ’t vruentschappe houder yemants vreempts daertoe te versoucken gestelt was aen de stijll van ’t voorste gebynt van de Haerschut in ’t bijweesen van den dijckgraeff ende heemraden ter presentie van joncheer Jan toe Boucoep, joncheer Dierick van Hermelen, joncheer Cornelis van Ruemsdijck, Dirck van Brienen den Ouden, met anderen joncheeren ende vanweegen der veengenoten Herman Scharpinck als directeur ende daertoe specialicken gecommitteert naer welcken peyll d’ veengenooten haer benedenste vaertmeester daertoe gehouden hebben dat hij die drie benedenste schutten niet en soude in ’t werck stellen voer ende alleer die dijckgraeff tot Wageninge gedenuncieert was dat d’selve peyl boven water was versouckende dat den dijckgraeff ofte zijne bode ’tselve soude comen besichtigen omme daernaer sijn schutten in ’t werck te stellen ende dit alles in conformite van ’t voorseid contract all ’twelck altijt geobserveert is geweest tot tertijt toe ettelijcke jaeren geleden die van

folio 264v
Wageninghe zonder kennisse van de veengenoten in ’t vernyeuwen van de voorseide Haerschut de gemerckte peyl opgenomen ende wech gebrocht hebben, alsoe dat de vaertmeester de voorseid aenspreeckinge nyet en heeft cunnen doen hebben nochtans den veengenoten den vaertmeester daertoe gehouden dat hij de schutten niet in ’t werck stellen en soude voer ende alleer het water soe leech soude zijn ontrent als d’ voorgaende peyl eertijts gestaen hadde waerop diversche waerden bij die van Wageninghe gebruyckt zijn geweest ingnorerende van eenige gestelde peyll sustinerende de peyll te zijn ’t laechste van haer Broecklanden waerop bij ons geseyt is dat notoirlicke de peyl gestelt is geweest alsvorens ende
17-4-1595: VERVOLG.

dat doer ’t stellen van deselve haer laechste Broecklanden geholpen zijn geweest ten dage toe dat d’selve bij die van Wageninge in esse gelaten is geweest zonder dat enige clachte daerover gecomen zijn geweest hebben voerts geseyt dat bij alzoe verre die van Wageninge bij den peyl niet en hadden geholpen geweest zouden wel vervordert hebben een nieuwe grave ofte waterganck die de veengenoten in zulcke gevalle haer beloeft hadde tot haren costen te doen maecken maer dat ter contrarie zijluyden haer watergangen zoe hebben laeten verlanden ende in sulcke diepte nyet onderhouden en hebben zulcx die bij de veengenoten gegraven zijn anno 1567 ende bij de ‘tselve contract beloeft hebben in sulcke gesteltenisse te zullen onderhouden alles in conformite van ’t voerseid accoert hebben voerts versocht zoe de menechten van Wageninghen, Eede ende Bennecum groot was dat haer zoude gelieven enyge uuyten haeren te committere omme met dien in communicatie te treeden ende eenige bequame middel te beramen omme een yder de zijnen aen te dienen waerop bij die van Wageninge geseydt worde zulx wel te accorderen bij soeverre wijluyden onsse schutten woude neederlaeten leggen sonder die te gebruycken voor ende alleer allen haer Broeck-

folio 265
landen droech soude zijn, daerop bij ons geseyt worden dat ‘tselve grotelick soude tenderen tot achterdeel van de scheepvaert ende torffneringe zoe haer Broecklanden die graven soe toegewassen zijn dat zij geen water bequamelick mogen lossen zulx dat men in lange tijt geen torff en soude moegen uuytvoeren niettemin hebben haer doer overvloet, ende wij in communicatie soude moegen geraecken gepresenteert dat wij d’selve schutten ten twee off drie daegen eens den tijt van drie off vier uren soude
17-4-1595: VERVOLG.

besiggen ende voorts voorgaende nacht ende dach nederleggen tot ter tijt haer Broecklanden bequamelick droech waren al ‘twelck zij ’t samentlick ons affgeslagen hebben dreygende de schutten wech te nemen ende ontstucken te slaen all soudt haer drie tonnen goudts costen.

Die gedeputeerden van de Staeten ’s lants van Utrecht hebben versocht ende gecommitteert gelijck sij committeren bij desen den edelen, erentfesten, fromen, wijsen ende discreten joncheer Maximiliaen van Baexen, heere van Coninxvrij ende Harmelen, omme hem beneffens dengeenen die bij de landtgenoten ende geërffden van

folio 265v
Rijnswoude, Woudenberch, Leusden ende andere omleggende landen mitsgaders die veenraden ende veengenoten van de Geldersche ende Renensche veenen, gecommitteert sullen worden te vervougen naer Aernhem, ende aldaer aen de heeren gedeputeerden van den Veluschen quartiere te remonstreren, die groete schaden deur ’t overlopen van het water over den Rijnsdijck tusschen Reenen ende verbij Wageningen soewell in de Veluwe als in den lande van Utrecht geschiet hoe nootsaeckelijck den voorschreven over ende affgelopen dijck sulcx dient gerepareert ende gemaeckt, dat ’t landt voortaen jegens alle inundatiën verseeckert mach weesen, in wat vougen daeromme aengehouden es aen de respective dijckgraven ende heemraden tot Wageningen ende Rheenen tot derwelcker toeversichte ende laste den voorseide dijck es behoorende wat daerop gevolcht es ende eyntlick aen de voorschreve heeren gedeputeerden van den Veluschen quartiere te bevorderen dat haere edele believe tijt onderhoudinge van alle schuldige ende vruntlicke naebuyrschappe den dijckgraeff ende heemraiden tot Wageninghen daertoe te houden dat sij den voorseid dijck voor soe veele die ’t haeren toeversichte ende laste behoort beneffens die van Rheenen datelick sulx doen repareren en maecken, dat ’t landt jegens allen vorderen over ofte inloop der wateren van dier zijde gevrijt ende verseeckert mach blijven.
2-5-1595: Eedele eerentfeste wijse ende zeer voorsiniche joncheer naer alle behoorlicke recommandatie en can ick uwer edele niet verswijgen hoe dat ick gisteren met den maerschallick Baexen tot Wageningen in de vergaderinge geweest ben alwaer in’t laiessen van eenen heemraet veel vreemde woorden omgegaen sijn ende onder veel meer andere woorden proponeerden Frerick van Straelen met zijn aenhanck dat den heemraden beloven souden den Bandijck niet geciert en soude worden voor ende aleere haer laechste landen waeren van het veenwater bevrijet waer over een groot geroep es gecomen ende nae dattet selve wat gecesseert was warden die brieven van de Cancelerie ende die stadt Aernhem berurende den dwersdijck gelesen die resolutie van den dwersdijck es mette resolutie van den veengenoten conform berurende

folio 268
om te resolveren van den Bandijck wordent alweer op den veengenooten geleyt soedat ick niet langer en coste swijgen, dan ginck in de vergaderinge ende versochte audiëntie het welcke mijn gegost es seyde ick, ghij heeren ende vrunden ick hebbe u verscheyden propoesten gehoert dewelcke al gedreven worden op den veengenoten onschuldich soedat ghij die saecke uselven hebt meer te wijten dan den veengenoten mijn heeren sijn noch wel indachtich doen wij in de voorgangen herfst tot Wageningen in der kercke vergaedert waeren dat die veengenoten naedatter verscheyden propoesten omgegaen waeren, versochten dat die van Wageningen eeniche uuyten heuren souden willen committeren om met
2-5-1595: VERVOLG.

folio 268v
aen mijn dat ick den veengenooten soude willen beschrijven, daerop ick seyde dat mijn sulcke schrijvinge ongelegen was soe ick aldaer niet quam vanwegen die veengenoten dan van mijnselffs weegen soe ick mede in de Wageninxen Bandijck te maecken hadde om te hooren wat ordonnantie daerop gemaect soude worden etc., waerop sijluyden voor hem genomen den veengenoten te beschrijven om te vergaederen op woensdach toecomende over acht dagen ofte XIIIIe daegen soe de dach niet gearresteert en worden sijluyden clagen seer als onse schepen offcomen op het Grebschut dat se dan veel waters in haer Hoylanden crijgen hetwelcke wij lichtelicken cunnen steyten met dat schutgen datter in de Crom Eem staet als dat wat gerepareert waere soe dat mijns beduncken wij met dat schutgen (als daer goede ordonnantie op gemaect waeren) alle die crakeelen van die van Wageningen geheel ewech soude mogen neemen dan salf het velt daerop besichtigen ende daer wat beeter op practixeeren ende sall in Godt will op margen tot Aernhem met die borgemeesters Lauwick ende Essefelt wat breeder spreecken den maarschalck ende scholt sijn gisteren van Wageningen op Aernhem gereden ende ick hebbe zijn edele belooft t’ avont mede daer te wesen uwer edele hiermede in bescherminge des Alderhoochsten bevelende. Geschreven tot Renen den IIen may anno 1595. Onder stont geschreven aldus uwer edele goetgunstige Harmen Scharpinck ende op de rugge was ludende d’ superscriptie aldus eedele erentfeste wijse ende seer voorsinnige Jacob van der Maeth, schepen der stadt Utrecht, mijn goet gunstige joncheer, wonende in de Bredestraet tot Utrecht ende noch leger stondt geschreven aldus den bode anderhalffe stuver.
4-5-1595: folio 269
Eedele erentfeste wijse ende seer voorsinniche joncheer ick en can uwer edele niet verswijgen hoedat ick aftervolgende mijn commissie tot Aernhem in de vergaderinge ben geweest ende hebbe mijn commissie geëfectueert, die geërffden onder dat heemraetschap van Wageningen hebben aldaer haer gecommitteerde met gelijcke commissie mede gehadt, ende alsoe die steden Numwegen, Aernhem ende die Overbetuwe aen den amptman van Nederbetuwe geschreven ende versocht hadden een vrundelicke bijcoempst om de saicken te verhoren tot alsulcker plaetse daer ’t sijn edele soude gelieven daerop sijn edele voor antwoert geschreven heeft dat hij daerinne well tevreden was dat het moechte geschieden binnen Thijel, Buren ofte Culemborch waerop binnen Aernhem geresolveert es dattet binnen Culemburch soude geschieden ende alsoe die vanwegen Aernhem metten jonckeren van de Overbetuwe op huden soude vergaderen op den Overbetichssen dijck soude alsdaer den dach van de vergaderinge aenbestemdt worden, den welcke die van Wageningen ende ons veengenoten intijts over geschreven soude worden teneynde dat wij daer eenen gecommitteerde bij soude willen schicken in de vergaderinge es mede propoest gevallen van den Stichssen dijck) (niet tegenstaende dat die Gelderschen een goet benoechgen hebben aen het antwoert van mijn edele heeren Staeten) worde voer goet gevonden dat men versoucken soude aen den dijckgraeff ende heemraden van den Leckendijck om mede protestatie tegens den dwersdijck te maecken soe denselven Leckendijck mede in groot pericule geweest ende met groote costen ende goede fortune gehouden es
4-5-1595: VERVOLG.

folio 269v
geworden, berurende den Wageningssen Rijndijcke hebben sij op het schrijvens van den Canselerije een antwoordt gelevert daer den maerschalck copie van heeft mitschaeders van het reces aldaer gehouden die uwer edele van alle onsse commucatie wel breder sall berechten, dan sijende dat die van Wageninge alle uuytvluchten sochten met het veenwater daer sijluyden doer verdronken worden ende tot het maecken van den dijck niet verstaen en wilden voor ende aleer sij daervan verlost waeren het waer dan met het steecken van een nieuwe peyl ofte dat wij onse scheepen ende vaert soude laeten stilstaen ommers die drie benedenste stridiche schutten soude met besigen voor ende aleer haer laechste Broecklanden dat waeter alsoe affgelopen waere dat men met hoge schoenen daer droechvoets doer mochte gaen ende onse boeyen soe small maecken souden dat wij geen veenwater in haer laechste landen en brochten dewijle dat ditselve seer lanssaem teweege gebrocht soude mogen worden, hebbe ick den gecommitteerden ter presentie van mijn heeren van den Raede geseyt dewijle die veenraden ende hem altijt in alder billicke naebuerschap hebben laeten vinden ende van het onrecht claegen eens ontlast mogen wesen soe heb ick een ander middel bedacht daer u laechsten campen best mede geholpen sullen wesen ende oock geen veenwater in u Broecklanden en sall cunnen comen waerop mijn heeren van den Raeden begeerden te weeten wat dat voor een middel soude wesen, soe seyde ick van het schutten in de Crom Eem toe te laeten doen gelijck ick uwer edele laetstmael geschreven hebbe daerop mijn heeren seyden dat wij eens in loco souden gaen ende die middelen malcanderen berechten ende daernae elx onsse principaelen aenseggen hetwelcke mede in het reces
6-6-1595: Achtervolgende zeeckere acte van recesse van date den derden may

folio 270v
1595 voor Cancelaer ende Raeden des vorstendoms Gelre ende graeffschaps Sutpheen gehouden tusschen joncker Henrick van Baecxen, maerschalck van Eemlant, Harmen Scharpinck, borgemeester tot Rhenen ende Goort Verhaer, scholtus tot Leusden in der qualiteyt soe sij aldaer voor den Hove gecompareert sijn ter eenre ende Jorden van Lauwick borgemeester der stadt Wageningen ter andere zijden inhoudende het voorschreven recesse dat den voorschreven Lauwick zijnen principaelen zoude rapporteren ‘tgene hij van de maerschalck ende den zijnen voorgenoempt betreffende die middelen daermede die van Wageningen van ’t veenwaeter mochte gevrijt sijn ende blijven als oock van ’t houden van eenen vruntlicke dach welcken dach aldaer aengestempt worde op woensdach (d’welcke geweest es den sevenden may lestleden aen het Haerschutgen off Haersluysken alwaer die van Wageningen mit die veenraden ende veengenooten van de Geldersche ende Stichtse veenen soude compareeren ende verveugen omme die gelegentheyt te besichtigen mitsgaders d’ een ende d’ ander reden ende wederreden in alle vruntelick te verhooren ende soe moegelick waere over haere differenten een provisionele verdrach te beraemen ende op te richten.

Soe zijn tenselven dage tusschen negen ende thien uren aldaer van de veenraden ende veengenooten gecompareert omme ‘tgene voorscheven es te voltrecken Johan de Keyser, joncheer Jacob van der Maeth, Reynier Vereem, Gijsbert Gerrit Joosten, Sander Janssen, indertijt veenraden Harmen Scharpinck, burgemeester tot Renen, Cornelis Jansz van Mechelen, directeur ende mede veengenoten ende vanwegen die van Wageninghen Johan de Ryter
6-6-1595: VERVOLG.

folio 271
dijckgraeff Jorden van Lauwick ende Essevelt, borgemeesteren, Barthelt van Straelen secretaris ende andere geassocieerden soe borgers als lantgenoten tot Wageningen mitsgaders joncheer Johan ten Boekoep, Erckelens ende Zeleman van Ommeren vanwegen die buyten lantgenoten van Manen, Velthuysen ende Doesburch d’welke alle ’t samentlick mitten anderen gesproocken ende in communicatie getreden zijnde geresolveert hebben als hiernae volcht.

Alse in den eersten soe die van Wageningen sustinerende waeren dat die veengenoten haere drie strijdende schuttingen niet en soude mogen gebruycken ofte opsteygeren voor ende alleer die laechste Broeclanden zoe drooch soude zijn dat men mit droge schoenen daer door zoude ghaen seggende ‘tselve te weesen haeren peyll.
Soe es bij den veengenoten daerjegens gesustinieert dat alsoe omtrent vierdalff jaer nae het Ceubelsche verdrach een seeckere peyll gestelt was aen het voortste gebynt van het Haerschutken en presentie van dijckgraeff ende heemraeden bij welcken peyle die van Wageningen haere Broucklanden altijt geholpen zijn geweest zonder eenige questie jegens die veengenoten ter cause van dien te moveren ter tijt ende wijlen toe dat ongeveerlick vijff ofte ses jaeren die hemelraeden van Wageningen vernieuwende ’t Haerschut den gestelden peyl buyten kennisse van de veengenooten opgenomen hadden omme alsoe een saecke de mit

folio 271v
vruntschappe beslicht was wederomme in ‘t werre te stellen waerdeur sij vervallen waeren in de boete van IIM guldens dat die van Wageningen met en behoorden daervan questie te moveren soe zij waeren in culpa.
Ende zoe die van Wageningen daerop seyden denselven peyl t’ ignoreren es bij de veengenoten geseyt geweest dat zijluiden selve niet alleen en souden doen blijcken bij diversche loffweerdige getuygen mer oock bij haer eygen schrijvens.
6-6-1595: VERVOLG.

folio 272
vanselve op ende toegaen conde in sulcker manieren dat zij van ’t veenwaeter niet beschadicht en souden worden dan dattet veenwater continuelick binnen zijn wallen ende colck blijven zoude ende zoe die van Wageninghen seyde sulx niet te cunnen gelooven hebben die veengenoten gepresenteert bij tijde van leechwaeter ende als sij die voorseid schutten souden besichgen ‘tselve hemleuyden seyden ad oculum te remonstreren invougen dat sij van ’t veenwaeter geen schaede en soude cunnen lijden waermede de Wageningen hem t’ samentlick voor die tijt hielden voor gecontenteert ende sonder nochtans dat zijluyden enige resolutie veel min enige communicatie wilde houden mitte voorschreve veengenoten nopende ’t opmaecken van haeren Bandijck waerdeur nochtans deese jegenwoordige questie worde gemoveert alsoe wel d’selve in ’t minste geen gemeenschappe en was hebbende mit den voorschreven Bandijck.
Eherenfesten, eersaeme, wijse, voorsichtige gunstige vrunden, alsoe die bijkumpste ter vruntlicker handlung over het different van den dwersdijck the Culenburch aengestempt haeren voortganck gewinnen sall tegen den Xen deser ’s avonts aldaer in the kommen. Begeren wij dat u edele volgende den affscheydt op den derden may lestleden alhier genomen daervan u edele ungetuyvelt op het rapport

folio 272v
van haeren gedeputeerden sullen geadvertiert sijn believe haere gedeputierden ten daege dienende mede derwarts the schicken mit commissie und instructie naeder saecken eysch van noeden und bevelen hiermede u edele hiermede botlicker protestatie den VIen juny 95. Ende leger stondt geschreven aldus burgemeesteren, schepen und Raedt der stadt Aernhem der ordonnance van dieselve ende was onderteyckent [...] P. Versteege, secretaris ende de superscriptie van dese was ludende aldus den ehernfesten, eersamen wijsen unde voorsichtigen vehenraeden und veengenoten van die Geldersche unde Rhenensche vehenen pro sampt und bijsonder unsen gunstigen t’ Utrecht residerende vrunden.
12-6-1595: Verbaele
Op dynsdach den Xen juny anno XCV sijn die eedele erentveste erentachtbare eersame und frome Johan van Gendth, amptman und dijckgraeff, Cornelis van Genth heer tot Meynersweck, burchgraeff und richter tot Niymegen, Fransz van Lynden, heer tot Cronenburch und Hemmen, gedeputeerden van de ritterschappen van Overbetouwe, Johan Kelffken, burgermeyster, gedeputeerde raetsfrundt der stadt van Nuymegen und Engelbertus van der Burcht, burgermeyster, gedeputeerde raetsfrundt der stadt van Aernhem mitt oer gefuegde

folio 273v
geïntereseerden joncker Jacob van der Maet, Harmen Scherpinck, burgermeester tot Rhynen und Reynier Vereem, gecommitteerde van de veenraden und veengenoten der Gelryschen und Rhynensschen veenen und Rochus van Dulcken, burgermeester vanwegen der statt, dijckgreeff und heemraden van Rynen, des aevonts binnen die stadt van Culenborch erschenen.
Und volgenden daerop deses morgens op der stadt raethuys mit den oick edelen, erentvesten und menhefften Dederich Wijgh, heeren tot Soelen amptman in der Nederbetouwe mit sijnen geassocieerden contribuanten totte dwarsdijck, in communicatie getreden.
Uund hebben nae gedaene salutatie und frundt und naebuerlicke erbiedung die vurseid gedeputeerden die propositiën gedaen tot affscheffinge des dwarsdijcke in conformiteyt van de instructie oer edele uund lieden mittgegeven und volgents ‘tselve oer versueck und begeeren op aenhelden des vurseid heeren tot Soellen cum suis in scrifften op ’t kerst versett und overgelevert.
Und soe die vurgenoempte heer tot Soellen cum suis daerop vurgedraegen soe men versucht den dwarsdijck eweech genomen toe werden und desen dach ter fruntlicker communicatien beraempt ware, begeerden oer edele dat obgenoempte gedeputeerde sulcke middelen vurstellen vallen daermede het landt solde moegen bewaert blijven.
12-6-1595: VERVOLG.

folio 275
was heeft die heer tot Soellen apart sonder die wedercompst der gesandten des grave van Hohenlohe ende toeverwachten oick die gedeputierden van Beest und Renoy daerop toehoeren seeckere schrift doen instellen, sonder dese vurseid gedeputeerden erst daerop toeverhoeren unnd heeft ‘tselve schrift den vurgenoempte gedeputierden ten handen gestelt.
Diewelcke volgents daerop vurgedragen dat sij niet gemeynt hadden dat men dikmaelen mitt oer gehandelt solde hebben sonder dat men den affgescheydt als sulx in fruntelicke bij compsten unnd daegen gebruyckelicken) mitte wyll und in bijwesen van beyde parthijen solde genhomen unnd ingestelt hebbe doch niet toemin d’well het niet anders wesen solden heben obgenoempte gedeputeerdem oere als verseid gedaene presentatiën unnd protestatiën in schriften gestelt und obgenoempte heeren tot Soellen doen vurlesen unnd onder des lantschrijvers handt van Overbetuwe beteyckent overgelevert.
Daerop die heer tott Soellen vertogen, seggende ‘tselve mitten geïnteresseerde toe willen communiceren daerbij fougende dat men hem op landt unnd quartiers daegen met en hielpe unnd deur niet gehoort warde p. uund dat hij sich lyver bij die van Hollandt wolde fougen.

folio 275v
Hiernae sijn aengecomen die gesandthen van den grave van Hohenlohe die verclaert heben van de acte ofte schrift bij den heeren tot Soellen, amptman overgelevert gheen wetenschap toedraegen.
Uund die grave van Culenborch heeft oick verclaert sich gheene parthije toe maecken seggende dat men sijner edele noch der stadt van Culenborche nhame in die acte unnd schrifft niet fynden solde dan sij hadden die selvige sijner genadige vurgelesen.
Actum Culenborch ten daegen als vurseid.
12-6-1595: Copie van de presentatiën unnd protestatiën.
Die gedeputeerden van de ritterschappen van Overbetouwe und der steede Nijmegen unnd Aernhem, mit oere gesuecgden geïnteresseerden persisteren alnoch bij oere soe schrifftelick als montlick versouck tott affscheffinge des dwarsdijcks ofte ten weynichsten vrijhe oepeninge van alle weteringhen ley unnd tochgraven sonder sluysen nae alder gewoenten, daer beneffens persisteren die gedeputeerden der ritterschappen unnd steden Nijmegen unnd Aernhem vurgenoempte bij oere presentatiën op gisteren gedaen nementlick dat sij tevreden sijn und lijden moegen dat die heer tot Soellen, amptman van Nederbetouwe cum suis twee heemraden uytt oeren middellle tot oeren costen stellen unnd schicken sullen op die schouwen van die Overbetousche dijcken unnd dat dieselvige mede stemmen hebben sullen

folio 276v
in die ordiningh van die dijcken toemaecken oock leggen van hoeffden und kribben, daer beneffens vuer die reckeningh der penningen soe obgebrocht sullen worden staen unnd tegenwoordich sijn waertegens de vurseid gedeputeerden solden begeren dat die vurseid amptman cum suis tott assistentie unnd opmaekinge van de Overbetousche dijcken unnd tot legginge und onderhalding van hoeffden und kribben tott verseeckerheydt und preservatie niet alleen van de Overbetauwe sonder der alinger nedergelanten unnd contribuanten totten dwarsdijck eene behoorlicke und redelicke somme van penningen vuer erst gereedt accorderen unnd opbrengen willen unnd volgents jaerlicx op ten morgen geven unnd betaelen als die van de Overbetouwe selffs unnd alsoe die van Nederbetouwe unnd alenge nedergelandten mits durchbreeckinge van de Nederbetousche dijcken, niet weniger beschedicht worden, dan deur inbrecken der overbetousche dijcken dat oick die preservatie des eenen den anderen concerniert unnd die van Overbetouwe, overmits oere gelegenheyt gheenen ofte weynich schadens bij inbreecking der Nederbetauschen dijcken
10-6-1595: folio 277v
Copie
Eherenfeste wijse voorsichtige seer discrete heeren goede vrunden. Alsoe wij op die over het different van den dwarsdijck binnen die stadt Culenborch, aenbestempte bijcumpste verhyndert warden onse gedeputierden tho schicken overmits die aenstaende schauwe die (geliefft Godt) alhier op donredach naestcommende wesende de twaelffste deses maents geschieden sall over die broecklandige dijcken, wallen, straeten, wateringen ende tochtgraven die overmits die schadelicke inundatie ons durch d’ voorseyde dwarsdijck overkommen, affgespeult ende wechgedreven die voorseyde wateringen ende tochtgraven tot veele plaetssen geheel toegevult mede gelijckelick den wallen ende straeten tot euen landt gemaect oick enige sluysen geheel beschadict ende tot gansche onbruyck gemaeckt heeft dergesteldt dat een iegelick van ons daermede meer als genoech wesende geoccupeert als sijnde een werck daerahn ons ten hoichsten gelegen es ende daerahn onse besunderste weelfaert es hangende ende wij tho deser tijt aldaer tot Culenborch niemants hebben kunnen schicken begerende u frundlicke lieden ons sulx ten besten gelieven aff the nemen ende ons in dese vermidts voerverhaelte oirsaecke geëxcusiert te willen holde wij hebben die gairisse thoversicht als dat het voorseyde different durch het goet beleyt van u frundlicke lieden mitsgaders van den anderen onsen mede parthij holdende tot een goet eyndt ende utkumst gebracht sall werden daerover trachten onsen hope sulx onstonden ende die voorseyde dwarsdijck wedrumb solde worden opgemaeckt soe versien wij ons alhier ende omtrent dese oirt en een gewisse ende ongehoorte diluvie waeruuyt dan oick niet anders te verwachten dan eine uterlicke bederffnisse, alsoe dat wij in sulcke gefalle alleen daeraen sullen moten sijn ende geheel daerop trachten hoe ende mit wat middel wij die stadt van het aenstaende
Records 201 t/m 300
Records 301 t/m 400
Records 401 t/m 500
Records 501 t/m 573

Kenmerken